Aemilius Papinianus Stichting

De Aemilius Papinianus Stichting is in 1987 opgericht door de Utrechtse hoogleraar prof. mr. J.E. Spruit. De Stichting is genoemd naar de meest geziene en invloedrijke jurist van zijn tijd, Aemilius Papinianus (ca. 150-212).

Papinianus is niet alleen auteur van enkele gezaghebbende rechtsgeleerde geschriften, hij heeft ook enkele ambtelijke topfuncties bekleed in de keizerlijke administratie. Toen in 212 Geta door soldaten van Caracalla werd vermoord en Papinianus de opdracht kreeg deze broedermoord goed te praten, heeft hij dit geweigerd. Ook hij werd vervolgens op last van Caracalla omgebracht. Door deze standvastige houding werd Papinianus het symbool van de jurist die ervoor stond dat geboden van morele en ethische aard niet te scheiden zijn van die van het recht en dat zij onder omstandigheden daar zelfs bovenuit kunnen stijgen. Bijna 2000 jaar vervult Papinianus zijn iconische rol en wordt hij al vanaf de late Oudheid tot in de Nieuwe Tijd geëerd wegens zijn martelaarschap.

De Stichting beoogt het bevorderen van studie, onderzoek en publicaties op het gebied van de rechtsgeschiedenis der Nederlanden, de Volkenrechtsgeschiedenis en de Antieke rechtsgeschiedenis, in het bijzonder het Romeinse recht en zijn alles overheersende invloed op de rechtsontwikkelingen in Europa. Dit vindt plaats onder meer door het creëren van Bijzondere leerstoelen aan Nederlandse rechtsgeleerde faculteiten.

Het Romeinse recht, zoals dit is vastgelegd in het Corpus iuris civilis, heeft zijn invloed doen gelden op de ontwikkeling van met name het privaatrecht tot in de moderne nationale codificaties en daarmee op ons dagelijks leven. Tal van door de Romeinse juristen ontwikkelde rechtsfiguren als contract en eigendom vervullen hun centrale rol in het eigentijdse privaatrecht. Gezien de impact van het Romeinse recht op de moderne privaatrechtelijke rechtsorde, is bestudering ervan in het universitaire onderwijs onmisbaar.

Het zojuist genoemde Corpus iuris civilis dateert uit de zesde eeuw. Dit wetboek kwam tot stand tijdens de regering van keizer Justinianus (527-565) en omvat duizenden teksten, ontleend aan het rechtsgeleerde oeuvre van Romeinse juristen uit de eerste eeuwen van onze jaartelling alsmede aan verordeningen die tussen 100 en 575 door de keizerlijke kanselarij werden uitgevaardigd. Deze wetgeving - als het ware de Bijbel van het recht - biedt toegang tot een schatkamer vol instituties, rechtsfiguren en oorspronkelijke rechtsvinding, die vanaf de 12e tot aan de 19e eeuw het fundament zijn geweest voor de rechtsvorming binnen continentaal Europa en daarbuiten.

Het Corpus iuris civilis is op initiatief en onder leiding van Prof. mr. J.E. Spruit door een aantal vooraanstaande Nederlandse en Vlaamse romanisten uit het Latijn en het Grieks vertaald in een 13-delige editie. Deze uitgave, waarin de oorspronkelijke taal staat afgedrukt naast de Nederlandse vertaling, is uitgegeven onder auspiciën van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en is tussen 1993 en 2016 gepubliceerd door Amsterdam University Press.